شما یک تازه کار هستید؛ مشاغل خانگی فراموش شده

اولین چیزی که در محله نوگان متوجه می شوم توت های سر به فلک کشیده است. درختانی که سبزی آنها از هم پاشیده حصار زیبایی ایجاد کرده اند.

خیابان های باریک هنوز نشانه های خود را در این محله قدیمی حفظ کرده اند. اما خانه های کوچک جای خود را به مغازه ها و آپارتمان ها دادند و بسیاری از ساکنان قدیمی به سایر نقاط شهر کوچ کردند. به گفته برخی باستان شناسان و دانشمندان مشهدی، نام این محله از حرفه پیله زنی یا کرم ابریشم به شیوه سنتی و در خانه گرفته شده است.

این اثر تا حدود 100 سال پیش همچنان در این قسمت از شهر رونق داشت. نوگان به معنای تخم کرم ابریشم یا خود کرم است. نوگداری نیز به معنای پرورش کرم ابریشم است.

نوگان یکی از شهرهای معروف استان توس است و اهالی آن به کشاورزی و گله داری اشتغال دارند. اکثر ساکنان این محله پس از پیوستن به شهر زندگی می کردند. به این معنا که کرم ابریشم پرورش می دادند. نتیجه تولید با ارزش ترین و گران ترین نخ دنیا یعنی نخ ابریشم است.

نوگداری کار بسیار سخت و دشواری است. در گذشته، خانواده‌ها به امید کسب سود ناچیز برای امرار معاش به بهار روی می‌آوردند. برای این منظور چندین درخت توت در گوشه و کنار حیاط وجود داشت. زیرا لاروهای کرم ابریشم فقط از برگ توت تغذیه می کنند.

تعداد لاروهای رشد شده نیز به تعداد درختان توت در هر خانه بستگی دارد. می توان گفت توت مهمترین نیاز مزرعه نوگاداری برای پرورش کرم ابریشم است. زیرا برگ توت تنها غذای کرم ابریشم است. اما این نیاز باید توسط درختان توت نر بدون میوه برطرف شود. فصل بهار و پرورش کرم ابریشم نیاز به استفاده از برگ توت افزایش می یابد.

45 روز برای بیرون آمدن تخم‌های سیاه کوچک و تبدیل آن‌ها به پیله‌های ابریشمی ارزشمند کافی است و به عنوان یک کار فرعی در کنار کشاورزی و باغداری در فصل بهار بر سر سفره هزاران خانواده رونق می‌بخشد.

یک قرن پیش که هیچ شغل جدیدی وجود نداشت، مردم نوگان بر نوگان حکومت می کردند. به این صورت که جعبه های تخم نوگان در همان اتاق نشیمن بدون اینکه در اتاق جوجه کشی جداگانه نگهداری شوند (از تخم ها بیرون می آیند) روی طاقچه قرار می گیرند یا تخم های نوگان در یک دستمال قرار می گیرند و دستمال در گوشه ای قرار می گیرد. از اتاق یا در آشپزخانه آویزان می شوند یا روی تخم مرغ ها را با پتو می پوشانند.

معمولاً در این شکل سنتی تخم ها به طور همزمان از تخم خارج نمی شوند و زمان جوجه کشی می تواند چندین روز طول بکشد. در نتیجه نوگادار مجبور شد کرم های بیرون آمده را کم کم جمع آوری کند.

نوگان های سنتی یاد گرفته بودند که کرم های کوچک را در اتاق ها نگهداری کنند تا باد، باران، سرما یا گرما نتواند به اتاق ها نفوذ کند و کرم های ظریف از بین نرود. بنابراین، اتاق های نشیمن برای حفظ کرم های زودرس در نظر گرفته شده اند. اما از این موضوع آگاه نبودند که هر بوی غذا و … روی کرم ها اثر منفی می گذارد.

در روش های سنتی، محل پرورش لاروهای جوان شامل سینی های مسی، رویه ای، پلاستیکی، چوبی یا کارتونی بود و از طرفی به دلیل مخلوط شدن جعبه ها با تخم، فضای لازم برای پرورش کرم های کوچک فراهم نمی شد. بنابراین، در برخی از ظروف تراکم کرم بیش از حد بالا بود که منجر به کاهش تولید شد.

با توجه به تغذیه لاروهای جوان، پرورش دهندگان از تجربه آموخته اند که باید از برگ های ظریف و تازه رشد کرده برای تغذیه لاروهای جوان استفاده کنند. صبح به لاروها غذا دادند و تا غروب به آنها غذا ندادند. در صورتی که هر قسمت از برگ ها را فقط می توان برای 4 تا 6 ساعت برای لارو استفاده کرد.

پیله یک محصول خام برای تولید ابریشم است. دو سه روز پس از تشکیل پیله، کرم داخل آن به شفیره تبدیل می شود و پس از حدود 2 هفته مانند پروانه از پیله خارج می شود. از آنجایی که طول نخ ابریشم پیله به 900 متر می رسد و پروانه از پیله خارج می شود، این نخ تکه تکه می شود، پیله ها را در گرمای خورشید قرار می دهند تا کرم درون آنها بمیرد و تبدیل به پیله نشود. پروانه

نوغانداری از آن دسته مشاغلی است که در گذشته جایگاه بسیار خوبی داشته است. امروزه این فعالیت کمتر سنتی است. از این حیث در محله نوگان اثری از وی نیست و تنها نقاشی های این محله از هویت گذشته او خبر می دهد.

نظرزاده، محقق مشهدی، نوگان را یکی از محلات قدیمی مشهد دانست که پیش از تشکیل شهر، یکی از چهار آبادی توس بوده است و نوگان از غرب به منطقه پاچنار و از شرق به خیابان پایین متصل است.

وی ادامه داد: دروازه نوگان در نزدیکی محل فعلی مدرسه حاج تقی آقابزرگ قرار داشت و اطراف آن مزرعه بود.

از آنجایی که بیشتر فعالیت های پیشینیان کشاورزی و دامپروری بوده است، فصل بهار زمان مناسبی برای پیله یا پرورش بوده است. به گفته نظرزاده درختان توت همچنان پابرجاست و در خیابان های نوگان دیده می شود و این درختان نوگان گرایی را در این محله نشان می دهد.

البته نمی توان گفت که همه باشندگان ولسوالی نوغان مشغول بوده اند. زیرا فعالیت های دیگری مانند چرم دوزی نیز رایج بود; اما در بهار برخی از زنان خانه دار برای تامین معاش خانواده خود اقدام به پرورش کرم ابریشم کردند. وی خاطرنشان کرد:

نوغانداری تا زمان پهلوی اول و همچنین اوایل پهلوی در محله نوگان رایج بود، اما با کنار گذاشتن روش های سنتی، این کار رنگ و بوی گذشته و خانه خود را از دست داده است.

گزارش از: نجمه موسوی زاده