شایعاتی وجود دارد مبنی بر اینکه بیماری های ویروسی مختلف پس از ناپدید شدن تاج شایع شده است. با این حال، کارشناسان می گویند هیچ مدرکی مبنی بر شیوع گسترده این ویروس ها وجود ندارد، زیرا در گذشته رایج بوده است.
سرخک، هپاتیت اطفال، آبله، مسمومیت های ویروسی و اسهال و همچنین انتقال بیماری های انسانی از کشوری به کشور دیگر نگرانی عجیبی برای جامعه جهانی دارد. اکنون بسیاری بر این باورند که کووید-19 مردم را در برابر ویروس ها ضعیف کرده است و منجر به عود بیماری های ویروسی شده است.
شناسایی حدود 800 مورد آبله در اروپا، شیوع هپاتیت کودکان در 20 کشور جهان، شناسایی حدود 140 مورد سرخک در ایران با وجود ریشه کنی این بیماری و افزایش مراجعات به مراکز درمانی به دلیل مسمومیت های ویروسی تقویت شده است. این تصور که مردم اکنون می توانند پس از ضعیف شدن ویروس کرونا توسط ویروس های فرصت طلب احاطه شده اند.
هیچ مدرکی مبنی بر شیوع گسترده این ویروس وجود ندارد
“هیچ مدرکی دال بر اینکه ویروس ها و بیماری های قدیمی زندگی انسان ها را تسخیر کرده اند وجود ندارد. زیرا شایع ترین بیماری های فعلی در گذشته وجود داشته و تعداد مرگ و میر ناشی از آنها زیاد نیست.
علی میلانی، عضو انجمن ایمونولوژی و آلرژی ایران گفت: اپیدمی ها مستعدتر شده است.
با این حال، بیماری های فعلی رخ نمی دهد. برای مثال، سرخک به عنوان مسری ترین بیماری جهان از زمان واکسیناسیون ریشه کن شده است. افزایش ابتلا به این بیماری در ایران به دلیل ورود مسافرانی از افغانستان است که واکسینه نشده اند.
بیماری های ویروسی دیگر سال هاست که در نقاط مختلف جهان بومی بوده اند، اما تغییرات آب و هوایی، مهاجرت و عوامل دیگر باعث انتقال این ویروس ها می شود.
میلانی درباره این ایده که مردم از زمان همه گیری تاج و تخت در اثر این ویروس ضعیف شده اند، گفت: «چنین چیزی را نمی توان گفت. همانطور که سیستم ایمنی همه موجودات زنده به روز می شود، ویروس ها نیز از نظر ژنتیکی اصلاح می شوند.
آنها برای حمله به میزبان سازگار می شوند. البته زمانی که بدن در معرض ویروس قرار می گیرد و در برابر آن مصون می شود، تا حدودی در برابر سایر ویروس ها مصون می ماند. “به همین دلیل، غیرقابل تصور است که بدن انسان پس از تاج در اثر ویروس ضعیف شده است.
وی گفت: واکسن ها ابتدا توسط ویروس های ضعیف شده ضعیف شده و سپس توسط ویروس های کشته شده تولید می شوند. فناوری نوترکیب و mRNA جدید در حال حاضر نسل بعدی واکسن ها هستند و تولید واکسن با این فناوری ها منجر به اقدامات بهتر در برابر ویروس های بیماری زا شده است.
بیماری های ویروسی که در گذشته می توانستند بسیار مضر باشند، اکنون چنین قدرتی ندارند. سیستم ایمنی بدن نیز با فناوری های جدید به روز شده و در برابر ویروس ها مقاوم است.
این متخصص ایمونولوژی به وضعیت مطلوب واکسیناسیون در ایران اشاره کرد و گفت: با وجود اینکه انواع بیماری های ویروسی در کشورهای همسایه وجود دارد، اما با شیوع آن در کشور مواجه نیستیم. «برخی از بیماری‌هایی که در آن زمان بیشتر صحبت می‌شد، مانند هپاتیت دوران کودکی، اکنون در حال ناپدید شدن هستند، اما وحشت جهانی پیرامون همه‌گیری تاج و تخت در طول زمان تحت نظارت شدید قرار گرفته است.
سیستم ایمنی ضعیف شده است
میلانی توضیح می دهد که چرا با وجود این شرایط، در حال حاضر با گسترش بیماری های انسانی از کشورهای آفریقایی به کشورهای اروپایی، شیوع بیماری های ویروسی و حتی میکروبی افزایش یافته است: «حتی با انتقال بیماری از یک کشور به کشور دیگر، در حالی که سیستم ایمنی بدن کار می کند. به درستی، هیچ نگرانی در مورد بیماری وجود نخواهد داشت، اما اکنون برخی از عوامل تأثیر نامطلوبی بر سیستم ایمنی بدن داشته اند. از جمله آلودگی هوا که ذرات معلق آن تعادل سیستم ایمنی را ضعیف می کند. از سوی دیگر، زندگی شهری باعث کاهش سطح ویتامین D3 در بدن انسان و یا تغذیه نامناسب و پرهیز از ورزش نیز به تضعیف سیستم ایمنی بدن منجر شده است. این شرایط به ویروس ها فرصت بیشتری می دهد تا علیه انسان ها عمل کنند. “مثل اتفاقی است که برای کووید-19 رخ داد.”
این ایمونولوژیست همچنین در مورد اینکه آیا ویروس ها به دلیل جهش های خود باعث ایجاد تغییرات ژنتیکی در بدن انسان شده اند یا خیر می گوید:
«برخی ویروس‌ها می‌توانند جهش پیدا کنند، اما نمی‌توانند به راحتی روی ژنوم بدن انسان تأثیر بگذارند. ویروس هایی که به خانواده های با فرکانس بالا تعلق دارند، از جمله HIV، این اثر را دارند، اما همه ویروس ها قدرت ایجاد تغییرات عمده در بدن را ندارند.
ویروس کرونا این توانایی را ندارد و اکنون در حال تبدیل شدن به یک وضعیت انسانی است. به یک معنا، این ویروس برای بقای خود مسیر همزیستی با انسان ها را طی کرده است. واکسیناسیون همچنین تغییرات ژنتیکی در ویروس ایجاد کرده است و در سویه omcron مشخص شد که پاتوژنز شدید بوده و مرگ و میر آن کاهش یافته است.
کووید-19 به ویروس های دیگر متصل می شود
مسعود یونسیان، دبیر کمیته اپیدمیولوژی مقابله با کووید-۱۹ وزارت بهداشت، علت شیوع برخی بیماری‌ها از جمله سرخک، هپاتیت یا آبله را در سراسر جهان حدس می‌زند. به گفته این اپیدمیولوژیست، این شرایط در درجه اول مربوط به سیستم تشخیصی است:
«نمونه ای از این وجود دارد. تا پیش از این در کشور کسی نبود که تعداد کشته شدگان سوانح رانندگی را بشمارد و سالانه 23 هزار نفر را در اثر این حوادث گزارش کند، بنابراین عمق فاجعه دیده نمی شد اما با ایجاد یک سیستم بیان آمار، تصادفات رانندگی در حال حاضر بسیار مهم است.
در مورد بیماری ها هم همینطور است. «قبل از همه‌گیری تاج، آمار بیماری‌های جمع‌آوری یا تفکیک‌شده به‌طور گسترده در سطح بین‌المللی یا ملی گزارش نمی‌شد، اما از زمان تاج‌گذاری، این شکل از آمارها با نرخ عوارض و مرگ‌ومیر رایج شده است.
«تعداد سالانه مرگ و میر ناشی از آنفولانزای فصلی در سراسر جهان قابل توجه است، اما معمولاً گزارش نمی شود. به عنوان مثال در کشوری مانند آمریکا تعداد مرگ و میر ناشی از این بیماری سالیانه چندین هزار نفر است.
به لطف هوشیاری جامعه پس از همه‌گیری تاج، اکنون آمار مرگ و میر حتی در ایران نیز قابل دسترس‌تر است، وگرنه بیماری‌هایی مانند سارس، سرخک، اوریون یا آبله مرغان، مسمومیت و اسهال ویروسی رایج شده است. شدت حساسیت جامعه به بیماری افزایش یافته است.»
فرضیه دوم ارائه شده توسط یونسیان این است که تشدید بیماری های دیگر به دلیل ارتباط ویروس کووید-19 با سایر ویروس ها است: “ممکن است بحث این باشد که اگر ویروس باعث عفونت انبوه شود، شرایطی را برای ویروس های آینده ایجاد می کند.”
تجویز گسترده داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی در طول تاج یکی دیگر از عواملی است که به اعتقاد این عضو کمیته علمی تاج باعث افزایش این بیماری شده است: «برخی از این داروها برای برخی بیماران مورد نیاز بود، اما در برخی موارد افراد خودسرانه دارو مصرف می کردند. یا برخی از پزشکان به دلیل ناآشنا بودن با پروتکل های درمانی آن را بدون دلیل تجویز می کنند.
سیستم ایمنی ضعیف می تواند منجر به بیماری هایی شود که شایع نیستند. از جمله بیماری قارچ سیاه که جدید نبود اما در زمان تاج گذاری بیشتر مورد توجه قرار گرفت.
مدیریت ترس از بیماری پس از کرونری قلب
یونسیان در پاسخ به این سوال که آیا چنین وضعیتی موقتی است یا خیر، توضیح داد: «نمی توان برای همه بیماری ها دستور العمل یکسانی نوشت. به عنوان مثال در مورد بیماری قارچی سیاه، عامل مولد در همه افراد وجود دارد، اما افرادی که سیستم ایمنی مناسبی دارند به آن مبتلا نمی شوند.
برخی از بیماری ها نسبتاً جدید هستند، مانند SARS-Covid، که انتظار داریم آینده ای شبیه به آنفولانزا داشته باشد و در کنار مردم بماند. «برخی بیماری ها مانند سارس و مورس در مقطعی فوران کرده اند و دیگر تهدیدی برای جوامع بشری نیستند.
یونسیان با توضیح اینکه آیا اکنون با شیوع بیماری های سرکوب شده با واکسن از جمله سرخک و آبله مواجه هستیم، گفت: آبله ویروسی بر اساس DNA ویروس است، اما عامل ایجاد کننده SARS-Covid یا RNA آنفلوانزا ویروس است. RNA ها می توانند جهش پیدا کنند و ناپایدار هستند.
این منجر به تغییر واکسن هر سال می شود. اما ماده ژنتیکی به DNA ویروس‌ها جهش نمی‌یابد، به این معنی که در 50 سال گذشته واکسن علیه این بیماری تزریق شده است و افراد در طول زمان به این بیماری مبتلا نشده‌اند.
آبله میمون با وجود تفاوت‌هایی که با آبله دارد، اکنون با همان واکسن قابل کنترل است. البته آبله میمون هنوز یک مشکل جهانی نیست و تعداد موارد تشخیصی به سرعت در حال رشد نیست. چیزی برای کرونا متفاوت بود و در مدت کوتاهی منفجر شد.»
این اپیدمیولوژیست درباره نحوه مدیریت ترس از بیماری در دوران رکود گفت: باید به نظام سلامت کشور اعتماد شود. اگر مردم نیاز به ترس از بیماری دارند، به آنها اطلاع داده می شود تا این امر منجر به مدیریت بهتر بیماری شود.
اما در حال حاضر هیچ یک از بیماری های موجود نمی تواند باعث ایجاد ترس در افراد شود. در طول دوره تاج گذاری، برخی از پزشکان چنین رفتاری را انجام دادند که منجر به مصرف بیش از حد یا سی تی اسکن و آزمایش های غیرضروری شد.
بهترین راه این است که مردم بدانند از کجا می توانند اطلاعات صحیح را دریافت کنند و وزارت بهداشت و سازمان بهداشت جهانی موثق ترین توصیه ها و اخبار را در مورد وضعیت فعلی ارائه دهند.»
مولفه های مقابله با شیوع بیماری های ویروسی پس از کرونری
با افزایش روابط بین‌الملل، بیماری‌ها بیش از هر زمان دیگری در حال انتقال هستند و ایران در منطقه‌ای قرار دارد که در برابر اپیدمی‌های مختلف بسیار آسیب‌پذیر است. نظر حمید سوری، رئیس کارگروه سلامت و پیشگیری ستاد ملی تاج و تخت این است:
“از آنجایی که قاچاق بین المللی در کشورها کنترل نمی شود و حتی قاچاق غیرقانونی وجود دارد، انتظار می رود بیماری های مختلف وارد شود. به خصوص در کشورهای همسایه وضعیت بهداشتی خوبی وجود ندارد.
در این شرایط، بیماری‌های تنفسی شانس بیشتری برای همه‌گیری و شیوع دارند. چون می توان به مردم گفت که نخور یا دست نزن، اما نمی توان گفت نفس نکش. حتی استفاده از ماسک، اگرچه موثر است، اما 100% از عفونت جلوگیری نمی کند. زیرا برخی از آنها اطاعت نمی کنند، برخی به درستی ماسک نمی زنند و گاهی اوقات ماسک ها استاندارد نیستند.
سوری معتقد است در شرایط کنونی هنوز زود است که روی همه‌گیری کرونا تمرکز کنیم، اما باید از شیوع سایر بیماری‌ها نیز آگاه باشیم: «مهم‌ترین چیز این است که نظام سلامت را هوشیار و آماده نگه داریم و مولفه‌های آمادگی را فراهم کنیم. از امکانات، تجهیزات و نیروی انسانی گرفته تا تشخیص بیماری، واکنش سریع به شیوع بیماری و اجرای اقدامات لازم مرزی. اما به نظر نمی رسد سیستم بهداشت و درمان برای این کار آماده باشد.
اینکه چه اتفاقی برای برخی بیماری ها می افتد را می توان با توجه به سابقه گذشته آن ها پیش بینی کرد، اما برخی بیماری ها هستند که چندان قابل پیش بینی نیستند و نیاز به بررسی عمیق دارند. در این راستا وزارت بهداشت باید اطلاعات لازم را برای انجام تحقیقات دقیق در اختیار محققان قرار دهد.»
او گفت: «ما هنوز از همه‌گیری تاج عبور نکرده‌ایم. دوره بیماری عروق کرونر قلب 14 روزه است و باید دو دوره بیماری 28 روزه را پشت سر بگذاریم و هیچ مورد جدیدی از بیماری نداریم که ادعا کنیم بیماری از بین رفته است. دوره پس از همه گیری نیز باید به دقت تحت نظر باشد و بسته به نوع بیماری، یک دوره چند ماهه وجود دارد تا اطمینان حاصل شود که بیماری عود نمی کند یا ویروس تغییرات ژنتیکی ندارد.
به گفته وی، در این زمان فرد می تواند در معرض سایر بیماری های ویروسی قرار گیرد که شدت این شرایط به رفتار جامعه، سیستم های بهداشتی و درمانی و نحوه برخورد با بیماری بستگی دارد. هدف اصلی حفظ و ارتقای سلامت جامعه در این مدت، داشتن یک مرکز کنترل بیماری منعطف و به روز است.»
منبع: روزنامه همشهری