بحران آب و تشنگی در همدان

جامعه 24- یک ماه پس از بارش های سیل آسای تابستانی، دو شهر بزرگ ایران درگیر مشکلات تامین آب شدند. ابتدا شهرکرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری بود که مشکل تامین آب داشت. بعد از اینکه مشکل شهرکرد را حل کردیم نوبت به همدان رسید. اگرچه دلایل این دو حادثه یکسان نیست; اما در سال 1401 دو مرکز استان ایران بیش از یک هفته بدون آب بودند و با تانکر آبرسانی می شدند. در همدان مشکل همچنان وجود دارد و آب در شهر محدود است. دولت وعده حل پروژه آبرسانی را می دهد و مدام از ابرپروژه صحبت می کند و آب سد تلوار بیجار گزینه ای برای رسیدن به همدان است. اما آنچه که همدان را به این نقطه رسانده، اتفاقی یکباره نیست، بلکه فاجعه ای است که دهه ها در این شهر رخ داده است.

همدان یکی از مراکز غرق شدن ایران است و سال هاست که درباره آن هشدار داده شده است. دو دشت بزرگ در این استان به دلیل برداشت بی رویه آب و مشکلات دیگری که بحران آب را در این شهرستان تشدید کرده است، خشک شده است. اما در پوشش بی توجهی به این بحران ها به جایی رسیدیم که در تابستان 1401 بیش از دو هفته دسترسی مردم همدان به آب به شدت با مشکل مواجه شد و آنها چندین روز را کاملاً بدون آب سپری کردند. این موضوع بهانه ای شد تا رئیس کانون وکلای دادگستری همدان در نامه ای به دادستان همدان خواستار مجازات عاملان این حادثه شود.

به بهانه نگارش این نامه با مهدی گلامی جلال، رئیس کانون وکلای دادگستری همدان به گفت وگو نشستیم تا به ابعاد حقوقی برخورد با این وضعیت بپردازیم. در ابتدای این گفتگو از رئیس کانون وکلای همدان درباره دلایل نگارش این نامه جویا شدیم. غلامی جلال گفت: به نظر من کانون وکلا به عنوان یک نهاد مدنی مستقل یکسری وظایف حرفه ای دارد و در عین حال برخی وظایف اجتماعی را نیز بر عهده دارد. بنابراین اگر در جایی احساس می کنیم که فردی در انجام وظایف خود کوتاهی کرده است، این عدم موفقیت به جامعه آسیب وارد کرده است و وظیفه خود می دانیم که برای بهبود وضعیت تلاش کنیم.

بی تفاوتی در این راه برخلاف سوگند وکلای مذکور است. اما ما به عنوان یک نهاد مدنی مستقل، نگران مردم نیز هستیم. همانطور که هر شهروندی در قبال شهر خود چنین وظیفه ای احساس می کند. لذا در مورد بحران آب شرب همدان نیز این تکلیف را احساس کردیم و نامه ای به دادستان محترم نوشتیم و به مشکلاتی اشاره کردیم که در ادامه به آن اشاره خواهم کرد.

رئیس کانون وکلای دادگستری همدان درباره منشأ این وضعیت برای همدان توضیح داد: به نظر من به عنوان یک وکیل دادگستری و یک شهروند همدانی خلاءهای زیادی در حوزه آب شرب همدان در سال های اخیر وجود داشته است. نگاه من به این کم کاری فارغ از جناح بندی های سیاسی و خطوط معمول اصلاح طلبی، اصولگرایی، بازی های این و آن جناح است. همه مسئولان ما در مقاطع مختلف در این حوزه دچار نوعی نقص بودند. نمی توانم بگویم این کم کاری عمدی یا سهوی است، اما هر چه که باشد در این سال ها همه دچار یک غفلت و سهل انگاری شده اند.

غلامی جلال همچنین گفت: ساختار شهر همدان به گونه ای است که در کوهستان و منطقه ای مرتفع قرار گرفته است. وقتی شهری در ارتفاعات واقع شده است، طبیعتاً برای رساندن آب به آن مشکلاتی وجود خواهد داشت. چون آب از پایین به بالا نمی رود!

یعنی اگر در این شهر بارندگی داشته باشیم بیشتر آن به دره ها می ریزد. یعنی در شهر همدان با وجود بارندگی ها همیشه آب در دره ها و دامنه ها جاری است. در چنین شرایطی که مشخص است تامین آب شهری با کار و تلاش بیشتر مشکل گرانی است، چه شد؟ در دهه‌های گذشته، مسئولان چنین شهری، نیروگاه مفتح را تأسیس کرده بودند. یعنی در شهری که رساندن آب آشامیدنی به شهر گران و گران بود، برای تولید برق هم استفاده می شود و این برق وارد شبکه سراسری برق می شود.

به این ترتیب برق از آب همدان تولید می شود و در شهرهایی که شاید مشکل آبرسانی همدان نداشته باشند، استفاده می شود. نکته اینجاست که بحران آب در همدان یک شبه اتفاق نیفتاد. ما سال هاست که با منابع آب زیرزمینی درگیر هستیم. گزارش های زیادی از فرونشست زمین در همدان طی این سال ها منتشر شده است. دو دشت بزرگ و سرسبز فامنین و کبوتر خشک. یعنی در آن سال ها شواهد زیادی از وضعیت فعلی همدان وجود داشت. اما مقامات از اقدامات خود صرف نظر کردند. لذا در این نامه از دادستان همدان درخواست رسیدگی به این موضوع را داشتیم.

از رئیس کانون وکلای دادگستری همدان درباره نامه به دادستان و اینکه چه نکاتی در آن قید شده است پرسیدیم. پاسخ داد: ما در این نامه به چهار اشکال اشاره کرده ایم. ابتدا با توجه به شناختی که از دادستان همدان داشتیم این اقدام را انجام دادیم. زیرا او چهره قانون است و به روح قانون احترام می گذارد. ضمناً در این نامه از دادستان خواستیم راه حل مشکل آب همدان را به دقت بررسی کند.

بیشتر بخوانید: بحران آب از خط قرمزها عبور کرده است

بر اساس اطلاعات موجود در شهرستان برای حل مشکل همدان باید از آب سد تلوار بیجار استفاده شود. با توجه به مقالات علمی و پژوهشی که به نامه خود پیوست کردیم، میزان آرسنیک در آب این سد بالاست. در مورد تعداد آن نظرات مختلفی وجود دارد. آرسنیک همچنین می تواند از طریق پوست جذب شود. یعنی می توانند در پاسخ به استفاده از دستگاه های تصفیه خانگی برای استفاده از این آب بگویند; اما در هنگام شستشو و تماس با آب کاملا خطرناک خواهد بود.

در این نامه از دادستان خواستیم با کمک آزمایشگاه ها و کارشناسان مورد اعتماد خود به این موضوع رسیدگی کنند. اما مهمترین قسمت ماجرا این است که ما از دادستان خواستیم عاملان این وضعیت را به عنوان دادستان شناسایی و تحت تعقیب قرار دهد. همانطور که قبلاً گفتم، آنچه در همدان اتفاق افتاد از منظر حقوقی «مهجوریت» است. در حقوق در برخی موارد عدم اقدام از مصادیق جرم است. به هر حال وقتی مسئول یا مسئولانی با اقدامات خود شهر بزرگی مثل همدان را به شرایط بحرانی می کشانند قطعا حل شدنی است.

در خاتمه از دادستان همدان خواستیم که اگر رسیدگی به این پرونده مستلزم هزینه های مالی است و بنا به دلایلی هیچکس یا ارگانی منابع لازم برای تامین آن را ندارد، قادر به تامین آن هستیم. یعنی فکر می کنیم این موضوع با وظایف مدنی ما به عنوان یک نهاد مدنی منطبق است و همانطور که در زمان های دیگر به وظیفه با مردم بوده ایم اینجا هم همینطور است.