باد کردن «سبد معیشت» و آنچه کارگران دست زده اند

جامعه 24 «افزایش تورم خوراکی ها به 86 درصد» مهمترین شاخص تورم تیرماه است که اول مردادماه از سوی مرکز آمار ایران اعلام شد. با توجه به اینکه داده های مرکز آمار ایران به صورت محافظه کارانه محاسبه می شود و ضرایب وزنی کالاها بعضاً تقارن و تناسب دقیقی با وزن واقعی در سبد معیشتی دهک های پایین و کارگران ندارد، برجستگی این 86 % حتی بیشتر می شود.

تحلیل شاخص های تورم تیرماه

بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران، تورم سالانه خانوارها در کشور در تیرماه 1401 به 40.5 درصد رسید که نسبت به همین اطلاعات در ماه قبل 1.1 واحد درصد افزایش نشان می‌دهد. نرخ تورم نقطه ای تیر 1401 نسبت به ماه قبل 1.5 واحد درصد افزایش یافت. تورم نقطه ای گروه اصلی «خوراکی ها، آشامیدنی ها و دخانیات» با 4.4 واحد درصد افزایش به 86.0 درصد و گروه «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» با 0.1 واحد درصد افزایش به 36.9 درصد رسید.

تورم نقطه ای معیاری برای مقایسه قیمت ها با ماه مشابه سال قبل است. وقتی تورم مواد غذایی در تیرماه 86 درصد است، به این معنی است که مردم 86 درصد بیشتر از ژوئیه 1400 برای خرید غذا هزینه می کنند.

نکته مهم بعدی تداوم تورم ماهانه یا افزایش قیمت ها در طول ماه است که کاهش عددی آن نشانه کاهش قیمت نیست، بلکه به این معناست که در تیرماه همچنان افزایش قیمت ها نسبت به ماه قبل ادامه دارد، اما شتاب افزایش در تیر-خرداد فقط کمی کمتر از شتاب افزایشی خرداد-اردیبهشت است و این کاملا طبیعی است. زیرا با آزادسازی قیمت ها در اردیبهشت ماه شاهد افزایش قیمت ها در خرداد بودیم. بر اساس گزارش مرکز آمار، تورم ماهانه تیر 1401 به 4.6 درصد رسید که نسبت به همین اطلاع در ماه قبل 7.6 واحد درصد کاهش داشته است. تورم ماهانه گروه های اصلی «خوراکی ها، آشامیدنی ها و دخانیات» و «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» به ترتیب 5.7 درصد و 3.8 درصد بوده است.

تورم سالانه خانوارها در تیرماه به 40.5 درصد رسید که نسبت به همین اطلاعات در ماه قبل 1.1 واحد درصد رشد نشان می دهد. تورم سالانه خانوارهای شهری و روستایی به ترتیب 40 درصد و 2/43 درصد بوده که برای خانوارهای شهری 1/1 درصد و روستایی 4/1 درصد افزایش داشته است.

تورم صد در صد یا بیشتر از سبد معیشتی

افزایش قیمت‌ها، به‌ویژه در بخش مواد غذایی، فشار تورمی بر معیشت خانواده‌های کارگری وارد کرده است. در همین رابطه فرمارز توفیقی (رئیس کمیسیون مزد شورای عالی شوراها و یکی از نمایندگان کار مزدی) در این باره می گوید: گروه کارگری از قبل نگران بودند و تقریباً مطمئن بودند که موج افزایش قیمت ها نخواهد بود. توقف تا ژوئن؛ در جلسات شورای عالی کار نیز اعلام کردیم که آثار حذف ارز دولتی تا ماه ها ادامه خواهد داشت. اما با وجود اطمینان دولت، شاهد آن بودیم که شاخص های تورمی به ویژه در بخش مواد غذایی در تیرماه به روند صعودی خود ادامه داد.

وی با بیان اینکه تورم نقطه به نقطه رکورد ده ساله را شکست، می افزاید: وقتی تورم مواد غذایی 86 درصد اعلام می شود، بدون شک تورم واقعی سبد معیشتی خانوارهای کارگری بیش از 100 درصد است. سبد غذایی مرکز آمار با سبد غذایی واقعی خانوارهای شاغل تفاوت دارد و بنابراین وقتی معادلات سبد معیشتی را جمع کنیم به تورم بالای 100 درصد می رسیم.

هنوز بر اساس آمار تورم تیرماه، محاسبه دقیق سبد معیشت خانوارهای کارگری انجام نشده است. اما تحمیل تورم تقریباً 100 درصدی بر سبد نان خانواده‌های کارگری، شکاف بین دستمزد و هزینه‌ها را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. کارگروه شورای عالی کار از وزارت کار می‌خواهد این شورا را برای بررسی ارزش‌های سبد معیشت تشکیل دهد و راهکارهای جبرانی برای پوشش این خلأ اتخاذ کند. اما آیا قبل از اینکه نسبت پوشش دستمزد به زیر 20 یا 30 درصد برسد، این اتفاق خواهد افتاد؟

توفیقی بیان می کند: این تورم شدید به ویژه در بخش مواد غذایی موجب سقوط طبقه متوسط ​​به زیر خط فقر می شود. وی ادامه می دهد: تا زمانی که تدبیری اندیشیده نشود، جامعه دوقطبی می شود و افزایش ضریب جینی و دوقطبی شدن تبعات اجتماعی مخربی در پی خواهد داشت. قدرت خرید دستمزد کارگران حتی در سطوح دیگر و متخصصانی که بالاتر از حداقل دستمزد هستند کاهش یافته است و آیا زمان اصلاح مدل اقتصادی فرا نرسیده است؟ ما به اصلاحات ساختاری در روال اقتصادی سال جدید نیاز داریم. مشکل کارگران با یارانه 300 یا 400 هزار تومانی حل نمی شود. و دوباره به همان سوالی می رسیم که همیشه در این چند ماه داریم. مطالبه مجلس برای بازگرداندن قیمت های شهریور 1400 کجا رفت و در قانون بودجه امسال گنجانده شد؟!

---

بیشتر بخوانید: تصویب «لایحه دولت» چه تأثیری بر قیمت ها دارد؟

---

به گفته وی افزایش دستمزد متناسب با تورم راهکاری است که در کشورهایی مانند ترکیه (به دلیل افزایش 80 درصدی دستمزدها) و فرانسه (چند برابری به دلیل تورم 6 درصدی) استفاده می شود. آیا دولت فکر می‌کند هر نوع سیاستی که استفاده می‌کند باید مکانیزمی برای تثبیت قدرت خرید کارگران داشته باشد؟ در بسیاری از کشورها، این اصلاحات به طور خودکار اتفاق می افتد.

توفیقی تاکید می‌کند: گروه کارگری آماده گفت‌وگو برای رسیدن به راهکارهایی است که هم خطاهای چند ماهه در حوزه بازار قیمت را اصلاح کند و هم بازگرداندن دستمزدها را مدنظر قرار دهد. برای هر جامعه‌ای، این شاخص‌های تورم (شاخص‌های تیرماه) زنگ خطر بحران هستند، حتی اگر کشوری کاملاً صنعتی باشد و نرخ بیکاری نزدیک به صفر باشد، تورم ۸۶ درصدی مواد غذایی همچنان یک بحران بزرگ است که نیاز به رسیدگی فوری دارد. تصمیم بگیرید امروز در این شرایط صحبت از سبد معیشتی 17، 18 یا 20 میلیون تومانی بی فایده است. تا زمانی که اقدامی صورت نگیرد و این اعداد و ارقام روی کاغذ بماند، هیچ سودی نخواهد داشت.

کارگران چه چیزی را لمس کردند؟

وقتی پای صحبت کارگران می نشینیم، همه از گرانی گلایه دارند. کارگرانی که شاید شاخص‌های تورم تیرماه را به صورت عددی درک نکنند، اما در زندگی خود به این نتیجه رسیده‌اند که قطار گران‌قیمت در تیرماه در ایستگاه توقف نکرده و همه چیز همچنان در حال افزایش قیمت است. یکی از کارگران شهرداری کوت عبدالله در این باره می گوید: «گرانی ها در ماه جولای ادامه یافت. همه چیز دوباره گران شد، برنج، کره، گوشت و همه کالاهایی که قرار بود قیمتشان ثابت بماند. زندگی با دستمزد کارگران مانند یک معجزه است.

در این شرایط راه حل اصلی بازگرداندن قطار قیمتی به شهریور 1400 است و در عین حال بازگرداندن دستمزدها و توجه به معیشت واقعی کارگران بسیار مهم است. در مجموع باید به این سوال پاسخ داد: با توجه به تورم سریع قطار و اینکه آخرین توقف این قطار تیرماه نبوده، کارگران چگونه می توانند با کمتر از 7 میلیون تومان زندگی کنند، به خصوص اگر چند خانواده را تحمل کنند و حمایت کنند؟